Bedrijventerreinen zijn misschien wel de meest versteende omgevingen van Nederland, maar hoe inspireer je ondernemers om hun omgeving te vergroenen? Daar deden vier studenten van de HAS Green Academy onderzoek naar: “Financiële voordelen zijn moeilijk te berekenen, je kunt beter praten over het belang voor de werknemers.”
Tekst: Nolanda Klunder
Grafieken: Sander Verstappen, Jeroen Peters, Jesse Ronckers en Louka Sijbers
Foto’s: Vebego Groen
Samen met Jeroen Peters, Jesse Ronckers en Louka Sijbers deed Sander Verstappen, student Management van de Leefomgeving, afstudeeronderzoek aan de HAS Green Academy in Den Bosch. Hun onderzoek was de vergroening van bedrijventerreinen. Verstappen: “Onze onderzoeksvraag kwam vanuit Vebego Groen: Hoe kunnen we ondernemers prikkelen om te investeren in groen? Met name was het daarbij de vraag welke financiële baten groen voor ondernemers oplevert. Die vraag bleek in de praktijk lastig te beantwoorden. We weten welke positieve effecten groen heeft, maar hoe druk je die in euro’s uit? Wij deden het onderzoek langs drie kanten: we keken naar eerdere onderzoeken, hielden een enquête en interviewden parkmanagers en gemeentes.”
Behoefte ondernemers
Traditionele bedrijventerreinen zijn verregaand versteend. Verstappen: “Van de grondoppervlakte van de ongeveer 3500 bedrijventerreinen in Nederland is slechts 1 procent groen of water. Op bedrijventerreinen is dus veel ruimte voor verbetering. Maar vergroening kost geld. Uit andere onderzoeken is gebleken welke prioriteiten ondernemers hebben. Dat hebben we uitgedrukt in een behoeftepiramide. Je ziet daarin dat de eerste prioriteit is het bedrijf draaiend houden. Lukt dat, dan is het prioriteit om winst te maken en te groeien. Pas als die twee zijn veiliggesteld, komt er oog voor andere belangen. Helemaal in de top van de piramide, dus als al het andere geregeld is, heeft de ondernemer interesse in de baten van groen: eerst voor het eigen bedrijf, zoals schaduw, daarna voor de omgeving en de biodiversiteit.”
Enquête
De enquête van de vier studenten werd door 25 personen ingevuld. “Daaruit bleek dat het overgrote deel van de respondenten groen en duurzaamheid belangrijk vindt. Dat ze hun eigen werkomgeving niet vergroenen, komt, zeggen ze, door gebrek aan kennis en aan ruimte, en door het gegeven dat zij als ondernemers geen zeggenschap hebben over het gehele terrein. Tegelijkertijd zegt 50 procent dat ze geen interesse hebben om de mogelijkheden van groen te verkennen. Blijkbaar mist het gevoel van urgentie bij de ondernemers. Dat zal ermee te maken hebben dat de baten van groen niet direct merkbaar zijn.” Ook de praktische kant is voor ondernemers een factor: “Respondenten gaven aan dat ze niet wisten hoe ze moesten vergroenen, waar ze moesten beginnen. Ze verwachten dat groen veel tijd, geld en moeite kost. Dat hoeft niet zo te zijn: je kan het werk en zelfs het aanvragen van subsidies uit handen geven aan een groenbedrijf.”
Positieve effecten
De baten van groen zijn misschien niet direct merkbaar, ze zijn er echter wel degelijk, benadrukt Verstappen: “Ook financieel. Zo kan vergroening de waarde van vastgoed tot 10 procent laten toenemen en het ziekteverzuim van personeel tot 20 procent laten dalen. In een groene omgeving werken mensen prettiger, waardoor hun productiviteit wel 15 procent kan toenemen. Een groen dak kan betekenen dat het binnen 4 graden koeler blijft, waardoor de energiekosten van de airconditioning dalen. Een groene omgeving is koeler in warme periodes en kan regenwater makkelijker kwijt, zodat er minder wateroverlast ontstaat bij hevige regenbuien.”
Fijne werkomgeving
“Een van mijn taken bij het onderzoek was het om succesverhalen te zoeken. Ik vond een mooi voorbeeld van een bedrijventerrein dat subsidie van de gemeente Utrecht had gekregen om te vergroenen, op voorwaarde dat er daarbij leefomgeving voor een bepaalde diersoort zou ontstaan. Met dat groen kwam er een plek waar werknemers buiten konden werken, lunchen en elkaar ontmoeten. Dat gebruik van groen is belangrijk. Als je kunt aantonen dat groen een positief effect heeft op de werknemers, wordt het voor ondernemers interessant om te investeren. Daarnaast kan een aantrekkelijk, groen terrein ook een vorm van reclame zijn, tegenover klanten en potentiële werknemers.”
Voorbeeld doet volgen
Het onderzoek resulteerde in drie adviezen aan Vebego Groen en andere groenbedrijven. Verstappen: “Ten eerste: start pilots. Zoek ondernemers die intrinsiek gemotiveerd zijn. Zoek daarvoor contact met de 2,5 procent van de ondernemers die je kan zien als ‘innovators’: de groep die het meest openstaat voor nieuwe technologieën en processen. Bij hen kan je de eerste terreinen vergroenen. Vervolgens kan je daar metingen verrichten, bijvoorbeeld naar het verkoelende effect, en die kan je gebruiken als argument in gesprekken met de early adopters. Dat is de groep die ook bereid is om nieuwe ideeën te proberen, zij het minder snel dan de innovators. Je kunt bijvoorbeeld excursies naar de modelbedrijven organiseren, zodat de early adopters de voordelen gaan zien. Misschien is het voor bedrijven op een groen terrein wel makkelijker om aan personeel te komen? Zo kan het stap voor stap verdergaan, totdat zelfs de late majority meedoet, de groep die pas een innovatie invoert als de meerderheid dat al heeft gedaan.”
Het hele bedrijventerrein
“Een tweede advies is om je als groenbedrijf niet alleen te richten op individuele bedrijven, maar te kijken naar de organisatiestructuur van bedrijventerreinen. Spreek de contacten hoger in de organisatiestructuur aan. Dan kan het gehele bedrijventerrein vergroend worden: dat maakt het goedkoper voor de afzonderlijke bedrijven en de effecten op de biodiversiteit reiken veel verder. Het bedrijventerrein kan daarmee een spoor gaan vormen dat de natuurgebieden rondom met elkaar verbindt.”
Urgentie
“Ons derde advies is om het bewustzijn over de urgentie te verbreden. Vanwege de klimaatverandering zullen we onze omgeving anders moeten vormgeven. Groen kan een belangrijke rol spelen bij klimaatadaptatie en klimaatmitigatie.” Verstappen besluit: “Het traditionele bedrijventerrein is ingericht voor auto’s en vrachtwagens. Met groen richt je het terrein ook in voor de mensen. Ze kunnen buiten wandelen, lunchen, recreëren en mogelijk zelfs sporten. Die voordelen kan een ondernemer terugzien in arbeidsproductiviteit, concentratievermogen, werkplezier en welzijn van de werknemers. Gedeeltelijk is dat uit te drukken in financiële baten. Maar ook wat je niet kunt uitrekenen in euro’s, is belangrijk.”